Τι είναι αλλεργική ρινίτιδα και τι μη αλλεργική;

Αλλεργική ρινίτιδα είναι γενικά μια φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου που οφείλεται σε αλλεργία.

Συνήθως οι ασθενείς προσέρχονται στον ΩΡΛ με

  • ρινική απόφραξη (βουλωμένη μύτη),
  • υπερευαισθησία σε αλλεργιογόνα
  • και υπερέκκριση με άλλα συνοδα (επιπεδυκίτιδα, φαγούρα στα μάτια, φτάρνισμα).

Μπορεί να προκληθεί από μια ποικιλία αλλεργικών ή μη αλλεργικών παραγόντων. Η μη αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνεται ως ρινική απόφραξη, υπερέκκριση και ευαισθησία, κανένα από τα οποία δεν οφείλεται σε αλλεργία.

Πως διαγιγνώσκεται η αλλεργική ρινίτιδα;

  • Μπορεί να είναι εποχιακή, ολοετής ή και τα δύο.
  • Χαρακτηρίζεται από φτάρνισμα, κνησμό (φαγούρα), ρινόρροια και συμφόρηση.
  • Μπορεί να συσχετιστεί με άλλες χρόνιες παθήσεις, όπως άσθμα, ορώδη μέση ωτίτιδα, ρινοκολπίτιδα και πολύποδες.
  • Τα τυπικά συμπτώματα του φταρνίσματος, της ρινόρροιας και της ρινικής συμφόρησης μπορεί να συσχετιστούν με ιογενείς, βακτηριακές, αλλεργικές και μη αλλεργικές αιτίες.
Που οφείλεται;

Συνήθως οφείλεται σε

  1. γενετική ευαισθησία (δηλαδή οικογενειακό ιστορικό),
  2. περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. έκθεση σε σκόνη και μούχλα),
  3. έκθεση σε αλλεργιογόνα (π.χ. σκόνη, ακάρεα ζώων και τρόφιμα),
  4. παθητική έκθεση στον καπνό του τσιγάρου (ιδιαίτερα στην πρώιμη παιδική ηλικία)
  5. και σωματίδια καυσαερίων diesel (σε αστικές περιοχές).

Στη βρεφική και παιδική ηλικία, αλλεργιογόνα όπως το γάλα, τα αυγά, το σιτάρι, τα ακάρεα σκόνης και εισπνευστικές αλλεργίες είναι οι κύριες αιτίες αλλεργική ρινίτιδας. Σε μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους, τα αλλεργιογόνα γύρης καθίστανται ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας.

Θα πρέπει πρώτα να καθοριστεί εάν ο ασθενής είναι ατοπικός, και αν ναι σε ποιο αλλεργιογόνο. Για τον προσδιορισμό αυτό θα πρέπει να γίνεται μια βασική κλινική αξιολόγηση, η οποία θα εμπεριέχει το ιστορικό του ασθενούς, τη φυσική εξέταση και εξετάσεις που επιβεβαιώνουν την ατοπία. Ένα προσεκτικό ιστορικό παρέχει σημαντικές ενδείξεις στον ιατρό. Οι γενετικοί παράγοντες καθορίζουν την πιθανότητα ένα άτομο να είναι ατοπικό. Οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, εκζέματος ή άσθματος αυξάνει αυτήν την πιθανότητα.

Τι συμπτώματα έχει η αλλεργική ρινίτιδα;

Λεπτομερές ιστορικό αλλεργιών δείχνει αν τα συμπτώματα είναι εποχιακά ή πολυετή.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν

  • υδαρή και διαυγή ρινική καταρροή,
  • ρινική συμφόρηση,
  • κνησμό δηλαδή φαγούρα στη μύτη, το λαιμό και τα μάτια.
  • βήχας λόγω οπισθορινικής καταρροής.

Τα επίμονα συμπτώματα δηλώνουν ότι οφείλονται σε έκθεση σε κάποιο εσωτερικό αλλεργιογόνο. Εάν η χρήση φαρμάκων και ιδιαίτερα αντιισταμινικών ή κορτικοστεροειδών βελτιώνει τα συμπτώματα είναι πιθανή η αλλεργία.

Οι ασθενείς θα πρέπει να ερωτηθούν για την εμφάνιση, τη διάρκεια, τον τύπο, την εξέλιξη και σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Τα εποχιακά συμπτώματα υποδηλώνουν αλλεργία στην γύρη, ενώ τα πολυετή συμπτώματα (χρόνια ρινίτιδα) συνήθως σημαίνουν αλλεργία σε ακάρεα της σκόνης, τη μούχλα ή σε ζώα. Ο ασθενής θα πρέπει πάντα να ερωτάται για την επίδραση των συμπτωμάτων στην ποιότητα της ζωής του, καθώς η σωστή διάγνωση και η συμπτωματική ανακούφιση από την κατάλληλη θεραπεία θα διαδραματίσει ρόλο στη λειτουργική επίδραση στη ζωή του ασθενούς.

Τι περιλαμβάνει η εξέταση ενός ασθενούς;

Τυπικά ευρήματα σε ασθενείς με εποχική αλλεργική ρινίτιδα περιλαμβάνουν πράσινες εκκρίσεις, πρησμένο βλεννογόνο, ρινική συμφόρηση και απόφραξη. Σε χρόνιες αλλεργίες, η ρινική συμφόρηση είναι το κύριο σημείο, αλλά η εξέταση της ρινός μπορεί να φαίνεται φυσιολογική. Μπορεί να υπάρχουν ανατομικές ανωμαλίες, όπως σκολίωση ρινικού διαφράγματος, concha bullosa και πολύποδες στη μύτη. Θα πρέπει να καθοριστεί εάν αυτές οι ανωμαλίες είναι η κύρια αιτία ή απλώς συνεισφέρουν ως παράγοντες στα συμπτώματα του ασθενούς. Εάν υπάρχουν υποψίες ρινικών πολυπόδων, απαιτείται επίσης ενδοσκοπική ρινική εξέταση.

Ειδικές δοκιμασίες
Αλλεργικά τεστ
Δοκιμασίες δερματικές (skin test)

Η εξέταση του δέρματος μπορεί να είναι επιδερμική, ενδοδερμική ή συνδυασμός και των δύο.
Skin Prick Test
Είναι το πιο συνηθισμένο επιδερμικό τεστ. Γενικά είναι μια γρήγορη, συγκεκριμένη, ασφαλής και οικονομική δοκιμή.

Ενδοδερμική δοκιμασία

Αυτός ο τύπος δοκιμής, που ονομάζεται δοκιμή ενδοδερμικής αραίωσης (IDT) και προηγουμένως γνωστός ως σειριακή τιτλοδότηση τελικών σημείων (SET), είναι ένας εξαιρετικός ποσοτικός προσδιοριστής της ευαισθησίας των αλλεργιογόνων. Ως εκ τούτου έχει σημαντικό πλεονέκτημα στην παρασκευή ασφαλούς και αποδοτικής ανοσοθεραπείας.

Δοκιμασίες in vitro.

Η δοκιμή IgE για συγκεκριμένο αλλεργιογόνο είναι μια εύκολη και ακριβής μέθοδος για τον προσδιορισμό της παρουσίας ατοπικής αλλεργίας . Με τη νεότερη διαθέσιμη τεχνολογία, η δοκιμή in vitro είναι τουλάχιστον ισοδύναμη με την αποτελεσματικότητα των δερματικών δοκιμών. Οι δοκιμές αυτές είναι ασφαλείς, ειδικές και δεν απαιτούν από τον ασθενή να είναι απαλλαγμένος από αντιισταμινικά.

Τι άλλο μπορεί να είναι εκτός από αλλεργική ρινίτιδα;

Η διαφορική διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας περιλαμβάνει τα ακόλουθα: (1) λοιμώδη ρινίτιδα (οξεία ή χρόνια), (2) χρόνια μη αλλεργική ρινίτιδα (π.χ. αγγειοκινητική ρινίτιδα), (3) ρύποι και ερεθιστικοί παράγοντες, (4) ορμονική ρινίτιδα (π.χ. εγκυμοσύνη ή υποθυρεοειδισμός), (5) φαρμακευτική ρινίτιδα, (6) ανατομικές παραλλαγές (π.χ. σκολίωση ρινικού διαφράγματος, πολύποδες ή concha bullosa) και (7) όγκος ή ξένα σώματα.

Θεραπεύεται η αλλεργική ρινίτιδα;

Πως διορθώνεται όμως η αλλεργική ρινίτιδα; Η θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα συμπτώματα, την ποιότητα της ζωής του ασθενούς, το κόστος της θεραπείας, καθώς και τα αλλεργιογόνα που εμπλέκονται προκειμένου να εξατομικευθούν οι θεραπευτικές επιλογές.
Γενικά, υπάρχουν 3 διαθέσιμες επιλογές για τη διαχείριση της αλλεργικής ρινίτιδας: (1) περιβαλλοντικός έλεγχος, (2) φαρμακοθεραπεία και (3) ανοσοθεραπεία.

Έλεγχος του περιβάλλοντος

Ακόμη και αν δεν είναι πλήρεις οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι , η μείωση του αλλεργικού φορτίου μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα. Για να ελαχιστοποιήσετε την έκθεση στην γύρη αποφύγετε τις εξωτερικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των σχετικών περιόδων γύρης, κρατάτε τα παράθυρα του σπιτιού και του αυτοκινήτου κλειστά και χρησιμοποιείται κλιματιστικό όταν είναι δυνατόν. Για τον έλεγχο των ακάρεων σκόνης, της μούχλας και της αλλεργίας σε ζώα πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι ακόλουθες πρακτικές: (1) να μειωθεί η υγρασία των σπιτιών κάτω από το 50%, (2) πλύσιμο κλινοσκεπασμάτων σε ζεστό νερό, (3) αφαίρεση των χαλιών και απομάκρυνση των κατοικίδιων ζώων από τους κύριους χώρους διαβίωσης, ιδιαίτερα τα υπνοδωμάτια, (4) μαξιλάρια, στρώματα σε υποαλλεργικά καλύμματα.

Φάρμακα για ρινίτιδα

Κατά την επιλογή φαρμακευτικής θεραπείας για την αλλεργική ρινίτιδα πρέπει να εξετάζεται η υποκειμενική κατάσταση του ασθενούς, η παθοφυσιολογία, τα συμπτώματα, η ηλικία και η κατάσταση του ασθενούς, η συνύπαρξη διαταραχών των αεραγωγών και το ιστορικό συμμόρφωσης του ασθενούς. Επιπλέον, προτού ξεκινήσει η θεραπεία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η η χρήση και η ανταπόκριση του ασθενούς σε προηγούμενη θεραπεία.

Αντιισταμινικά για ρινίτιδα

Τα αντιισταμινικά χρησιμοποιούνται συχνά ως θεραπεία πρώτης γραμμής, καθώς πολλά από αυτά είναι διαθέσιμα χωρίς ιατρική συνταγή. Μπλοκάρουν τις θέσεις των υποδοχέων Η1 και εμποδίζουν τις προκαλούμενες από την ισταμίνη αντιδράσεις, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης αγγειακής διαπερατότητας, της συστολής των λείων μυών, του κνησμού και της αύξησης του βλεννογόνου. Είναι αποτελεσματικά στις αντιδράσεις της πρώιμης φάσης και επομένως μειώνουν το φτάρνισμα, τη ρινόρροια και τον κνησμό. Έχουν μικρή επίδραση στην ρινική συμφόρηση, ένα φαινόμενο όψιμης φάσης.

Τα μη συνταγογραφούμενα πρώτης γενιάς αντιισταμινικά μπορούν να προκαλέσουν καταστολή και μείωση της απόδοσης σε καθημερινές δραστηριότητες. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορούν να επιδεινωθούν από το αλκοόλ, τα ηρεμιστικά, τα αντικαταθλιπτικά και τα υπνωτικά. Μπορεί να έχουν αντιχολινεργικά αποτελέσματα και να προκαλέσουν ξηροστομία. Αυτά περιλαμβάνουν τη διφαινυδραμίνη (π.χ. Benadryl), την υδροξυζίνη (π.χ. Atarax), την χλωρφαινιραμίνη και τη βρωμοφαινιραμίνη.

Τα αντιισταμινκά δεύτερης γενιάς έχουν αντιισταμινική δράση συγκρίσιμη με τα πρώτης γενιάς, αλλά έχουν καλύτερο προφίλ ασφάλειας. Δεν έχουν αντιχολινεργική δραστηριότητα, με ταχεία έναρξη δράσης και ανακούφιση των συμπτωμάτων μέσα σε μια ώρα.

Ενδορινικά στεροειδή

Τα ενδορρινικά κορτικοστεροειδή μπορεί να είναι τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα για το συνολικό έλεγχο των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας. Προσφέρουν ανακούφιση από πταρμούς, τον κνησμό, την ρινόρροια και τη ρινική συμφόρηση. Η μέγιστη επίδραση μπορεί να διαρκέσει από 1 έως 2 εβδομάδες μετά την έναρξη της χρήσης τους. Δεν έχουν συστηματικές παρενέργειες και δεν επηρεάζουν την ανάπτυξη των μακρών οστών των παιδιών.

Σε ενήλικες και σε παιδιά αποτελούν τα φάρμακα εκλογής για την αλλεργική ρινίτιδα. Οι τοπικές παρενέργειες, όπως η ξηρότητα και η επίσταξη, μπορούν να μειωθούν με προσεκτική ενημέρωση των ασθενών σχετικά με τη χρήση τους και την ταυτόχρονη χρήση ρινοπλύσεων με φυσιολογικό ορό. Τα κοινά διαθέσιμα ενδορρινικά κορτικοστεροειδή είναι βουδεσονίδη, φλουτικαζόνη και μομεταζόνη.

Συστηματικά στεροειδή

Μπορούν να χορηγηθούν είτε ενδομυϊκά, είτε από του στόματος. Δρουν στην φλεγμονή και μειώνουν σημαντικά όλα τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας. Η επαναλαμβανόμενη χρήση αυτών μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες, όπως η καταστολή του άξονα ΗPA.

Τοπικά αποσυμφορητικά

Τα αποσυμφορητικά δρουν στους α-αδρενεργικούς υποδοχείς του ρινικού βλεννογόνου, προκαλώντας αγγειοσυστολή και μειώνοντας έτσι τη ρινική συμφόρηση. Δεν απαλλάσσουν όμως από την ρινόρροια, τον κνησμό και το φτάρνισμα. Τα περισσότερα είναι μη συνταγογραφούμενα και πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε ασθενείς με καρδιακά προβλήματα και υπέρταση. Η χρήση ενδορρινικών αποσυμφορητικών μπορεί να προκαλέσει αναζωπύρωση της ρινικής συμφόρησης και να γίνει εθιστική αν χρησιμοποιηθεί για περισσότερο από 3-4 ημέρες (φαρμακευτική ρινίτιδα).

Ενδορινικά αντιχολινεργικά

Αυτοί οι παράγοντες τείνουν να ελέγχουν μόνο την ρινόρροια και να μην έχουν άλλα αποτελέσματα στα συμπτώματα αλλεργίας. Ένα από τα πλέον χρησιμοποιούμενα αντιχολινεργικά είναι το βρωμιούχο ιπρατρόπιο (π.χ. ns Atrovent).

Αναστολείς λευκοτριενίων

Η μοντελουκάστη “Singulair” είναι ένα σχετικά νέο φάρμακο για τη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας. Μέχρι σήμερα, οι κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι είναι πιο αποτελεσματικό από το εικονικό φάρμακο. Όμως, ακόμη λιγότερο αποτελεσματικό από τα αντιισταμινικά και τα ενδορρινικά στεροειδή στη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας.

Ανοσοθεραπεία για χρόνια αλλεργική ρινίτιδα

Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο λειτουργεί η ανοσοθεραπεία είναι ακόμη ασαφής. Οι ενδείξεις για την ανοσοθεραπεία περιλαμβάνουν την μακροχρόνια φαρμακοθεραπεία για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, την ανεπάρκεια ή ανεκτικότητα της θεραπείας και την ευαισθησία σε αλλεργιογόνα. Πριν την έναρξη της θεραπείας, ο ιατρός πρέπει να επιβεβαιώσει την ατοπική διάγνωση, εξετάζοντας την IgE που είναι ειδική για το αλλεργιογόνο.

Δεν υπάρχει επαρκής δοκιμή που μπορεί να δείξει για πόσο καιρό μπορεί να συνεχιστεί η ανοσοθεραπεία. Παρέχεται συνήθως τουλάχιστον 2-3 χρόνια για να αποφευχθεί η ταχεία επανεμφάνιση των συμπτωμάτων στην απλή αλλεργική ρινίτιδα.

Μόνο για γιατρούς

Ανατομία της μύτης

Η ρινική αναπνοή είναι πιο αποτελεσματική στην ανταλλαγή αερίων και απαιτεί λιγότερη ενέργεια από την στοματική αναπνοή. Η μύτη εκτελεί σημαντικές λειτουργίες θέρμανσης, καθαρισμού και ύγρανσης του εισπνεόμενου αέρα. Ο ρινικός κύκλος μπορεί να μεταβάλει την ροή του αέρα σε ένα ρώθωνα έως και 80%, διατηρώντας παράλληλα τη συνολική ροή του αέρα. Από το πρόσθιο προς το οπίσθιο τμήμα της, τα διαφορετικά στοιχεία της μύτης ενεργούν από κοινού για να επιτύχουν αυτές τις λειτουργίες. Ο ρινικός προθάλαμος είναι επενδυμένος με άκαμπτες τρίχες (vibrissae) μέσα στους ρώθωνες στις πρόσθιες κόγχες που φιλτράρουν μεγάλα σωματίδια καθώς εισέρχονται στη μύτη.

Στη συνέχεια, ο προθάλαμος επικοινωνεί με την περιοχή της ρινικής βαλβίδας, όπου ο ρινικός βλεννογόνος γίνεται ψευδοπολύστιβο κροσσωτό κυλινδρικό επιθήλιο. Αυτός ο τύπος επιθηλίου διαπερνά όλη την ρινική κοιλότητα, η σπουδαιότητά του υπογραμμίζεται όταν εξετάζονται καταστάσεις, όπως το σύνδρομο Kartagener. Κάτω από το βλεννογόνο βρίσκονται τα στρωματικά κύτταρα, τα κύτταρα της φλεγμονής, τα νεύρα, τα αιμοφόρα αγγεία και οι αδένες του βλεννογόνου. Καθένα από αυτά παίζει ρόλο στην ρινική φλεγμονή.

Η μύτη χωρίζεται σε δεξιό και αριστερό ρινικό θάλαμο με το ρινικό διάφραγμα που αποτελείται από οστό και χόνδρο. Πλευρικά, 3 οστέινες προεξοχές- οι άνω, μέση και κάτω ρινικές κόγχες- προβάλλουν στην ρινική κοιλότητα. Αυτά τα οστά είναι επενδυμένα με βλεννογόνο, αυξάνοντας έτσι την ρινική επιφάνεια καλύπτουν σημαντικά τον οπίσθιο ρινικό κόλπο. Τα ιγμόρεια, οι μετωπιαίοι και οι εμπρόσθιοι ηθμοειδείς κόλποι εκβάλουν στον μέσο ρινικό πόρο και οι οπίσθιοι ηθμοειδείς κόλποι στην ανώτερο ρινικό πόρο. Τέλος, ο σφηνοειδής κόλπος βρίσκεται στο σφηνοειδές οστό, χωρίζεται σε 2 με ένα οστέινο διάφραγμα και εκβάλλει στον άνω ρινικό πόρο. Η φλεγμονή σε αυτό το δίκτυο αποχέτευσης μπορεί να προκαλέσει επιφορά ή παραρρινοκολπίτιδα.

Η αιμάτωση της ρινός προέρχεται από κλάδους της έσω και έξω καρωτιδικής αρτηρίας. Η πρόσθια και η οπίσθια ηθμοειδής αρτηρία είναι τερματικοί κλάδοι της οφθαλμικής αρτηρίας, η οποία εκπορεύεται από την έσω καρωτίδα. Από την έξω καρωτίδα εκπορεύεται η σφηνουπερώια αρτηρία. Το φλεβικό δίκτυο αποχέτευσης της ρινός περιλαμβάνει κυρίως το πλέγμα του πτερυγίου και το οφθαλμικό πλέγμα.

Φυσιολογία της μύτης

Τέλος, ο χαρακτήρας του ρινικού βλεννογόνου είναι σημαντικός. Ο βλεννογόνος της ρινός και των παραρρίνιων κόλπων έχει 2 στρώματα. Τα βαθύτερο στρώμα είναι λεπτότερο και λιγότερο παχύρρευστο από το εξωτερικό στρώμα. Το εξωτερικό στρώμα παγιδεύει τα εισπνεόμενα σωματίδια και έχει μεγαλύτερη πυκνότητα σε φλεγμονώδεις μεσολαβητές και σε λευκοκύτταρα για αυτό και προστατεύει από μολυσματικούς παράγοντες και ξένα στοιχεία.

Γενικές παρατηρήσεις

Η αλλεργία είναι μια κλινική εκδήλωση μιας ανεπιθύμητης ανοσολογικής αντίδρασης μετά από επαναλαμβανόμενη επαφή με συνήθως αβλαβείς ουσίες, όπως γύρη, σπόροι μούχλας, ακάρεα ζώων, ακάρεα σκόνης, τρόφιμα και τσίμπημα εντόμων. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια φλεγμονή των μεμβρανών των ρινικών βλεννογόνων που προκαλείται από μια IgE μεσολαβούμενη αντίδραση σε ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα. Ο επιπολασμός της αλλεργικής ρινίτιδας ποικίλει σημαντικά μεταξύ των ηλικιακών ομάδων και των περιοχών.
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια από τις πιο κοινές αλλεργικές νόσους στις ΗΠΑ, μεταξύ 20% και 25% του πληθυσμού (περίπου 40 εκατομμύρια άτομα). Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά η επίπτωση της εμφάνισής της είναι μεγαλύτερη στην εφηβεία, με μείωση της εμφάνιση της σε προχωρημένη ηλικία. Η μέγιστη επικράτηση της είναι κατά την 3η-4η δεκαετία της ζωής.

Παρόλο που η αλλεργική ρινίτιδα δεν είναι απειλητική για τη ζωή, τα συμπτώματά της μειώνουν την ποιότητα ζωής πολλών πασχόντων. Ορισμένες μελέτες ποιότητας ζωής έχουν δείξει ότι σχεδόν σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής και σωματικής λειτουργικότητας, των επιπέδων ενέργειας και κόπωσης, της έλλειψης ύπνου και της ψυχικής υγείας, οι ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα έχουν σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής τους σε σχέση με μη αλλεργικά άτομα. Επιπλέον, η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να συμβάλλει σε διαταραχές του ύπνου, κόπωση και μαθησιακές δυσκολίες των παιδιών.

Παθογένεση της αλλεργίας.

Η αλλεργική απόκριση προκαλείται κυρίως από μια αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι. Αυτή περιλαμβάνει την περίσσεια παραγωγή IgE και ονομάζεται ατοπική αντίδραση. Εκτός από την αλλεργική ρινίτιδα, οι περισσότερες περιπτώσεις άσθματος και ατοπικής δερματίτιδας θεωρούνται ότι έχουν ατοπική αιτία. Σε ασθενείς με ατοπική διάθεση (γενετικό χαρακτηριστικό), μια αλλεργική αντίδραση αρχίζει με ευασθητοποίηση σε συγκεκριμένο αλλεργιογόνο, το οποίο προκαλεί παραγωγή IgE. Αυτό συμβαίνει μέσω ενός «καταρράκτη» κυττάρων Τ, κυττάρων Β και κυττάρων πλάσματος. Κατά την επακόλουθη έκθεση, το συγκεκριμένο αντιγόνο συνδέεται με δύο ειδικά IgE αντισώματα συνδεδεμένα στην επιφάνεια των μαστοκυττάρων, τα οποία είναι κυρίαρχα στο βλεννογόνο του αναπνευστικού και γαστρεντερικού σωλήνα, στον επιπεφυκότα του ματιού και του υποδόριου στρώματος του δέρματος.

Αυτή η μεσολαβούμενη IgE αντίδραση προκαλεί αποκοκκίωση των μαστοκυττάρων, η οποία προκαλεί μια φλεγμονώδη απόκριση με την απελευθέρωση μεσολαβητών. Τέτοιοι είναι η ισταμίνη, τα λευκοτριένια, οι κυτοκίνες, οι προσταγλανδίνες και ο παράγοντας ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων. Αυτό αναφέρεται ως αντίδραση πρώιμης φάσης και εμφανίζεται εντός 10-15 λεπτών από την έκθεση στο αλλεργιογόνο. Η απελευθέρωση ισταμίνης προκαλεί τα συμπτώματα: φτάρνισμα, ρινόρροια, κνησμό, αγγειακή διαπερατότητα, αγγειοδιαστολή και αδενική έκκριση.

Η απελευθέρωση των κυτοκινών και των λευκοτριενίων στη συνέχεια προκαλεί την εισροή κυττάρων της φλεγμονής (κυρίως ηωσινόφιλων) στην προσβεβλημένη περιοχή (χημειοταξία). Αυτή η φλεγμονώδης απόκριση ονομάζεται αντίδραση αργής φάσης ή κυτταρική αντίδραση. Μπορεί να αρχίσει 4-6 ώρες μετά την αρχική ευαισθητοποίηση και μπορεί να παρατείνει και να ενισχύσει αλλεργικό «καταρράκτη» για διάστημα 48 ωρών. Αυτή η απόκριση είναι η κύρια αιτία των συμπτωμάτων ρινικής συμφόρησης και της οπισθορρινικής έκκρισης στην αλλεργική ρινίτιδα.
Επιπροσθέτως, αυτοί οι μεσολαβητές προκαλούν υπεραντίδραση, τόσο σε συγκεκριμένα αλλεργιογόνα, όσο και σε μη ειδικούς ερεθιστικούς παράγοντες, όπως ο καπνός.

Ταξινόμηση
Εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα

Τα συμπτώματα της εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας, εμφανίζονται ή αυξάνονται κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων, συνήθως ανάλογα με την επικονίαση των φυτών στα οποία ο ασθενής είναι αλλεργικός.
Χαρακτηριστικά συμπτώματα εποχιακών αλλεργιών περιλαμβάνουν φτάρνισμα, υδαρή ρινόρροια, κνησμό στη μύτη, στα μάτια, στα αυτιά και το λαιμό, κόκκινα και υγρά μάτια και ρινική συμφόρηση. Τα συμπτώματα είναι συνήθως χειρότερα το πρωί και επιδεινώνονται από τις ξηρές συνθήκες και την υγρασία.

Χρόνια αλλεργική ρινίτιδα

Τα συμπτώματα της χρόνιας αλλεργικής ρινίτιδας είναι συνήθως σταθερά, με μικρή εποχιακή διακύμανση, αν και μπορεί να ποικίλουν σε ένταση. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι κατά κύριο λόγο η ρινική συμφόρηση και απόφραξη και η οπισθορρινική έκκριση. Η ρινόρροια και το φτάρνισμα είναι λιγότερο συχνά. Τα συμπτώματα που προέρχονται από τους οφθαλμούς είναι λιγότερο συχνά, εκτός από αλλεργίες σε ζώα. Η εποχιακή γύρη μπορεί να προκαλέσει την επιδείνωση σε οποιαδήποτε από αυτά τα συμπτώματα.

Τα κοινά αλλεργιογόνα που προκαλούν χρόνια αλλεργική ρινίτιδα είναι εισπνεόμενα του εσωτερικού χώρου, κυρίως ακάρεα σκόνης, μούχλα, οσμή ζώων και κατσαρίδων (σε κεντρικές πόλεις). Ορισμένα αλλεργιογόνα που μπορεί να υπάρχουν στο χώρο εργασίας μπορεί επίσης να προκαλέσουν χρόνια αλλεργική ρινίτιδα.

Οι τροφικές αλλεργίες μπορούν να συμβάλλουν στη χρόνια αλλεργική ρινίτιδα και συνοδεύονται συχνά και από άλλα συμπτώματα, όπως γαστρεντερικά προβλήματα, κνίδωση, οίδημα των αγγείων ακόμα και αναφυλαξία.

Οι λοιμώξεις μπορούν να επηρεάσουν την χρόνια αλλεργική ρινίτιδα. Σε παιδιά με αλλεργίες μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων της αναπνευστικής οδού, οι οποίες με τη σειρά τους τείνουν να επιδεινώσουν την αλλεργική ρινίτιδα και μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη επιπλοκών, ιδιαίτερα της ρινοκολπίτιδας και της μέσης ορώδης ωτίτιδας. Άλλα ερεθιστικά όπως ο καπνός του τσιγάρου, οι χημικοί καπνοί και οι ατμοσφαιρικοί ρύποι μπορούν επίσης να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.

Άλλες ταξινομήσεις

Πρόσφατα, έχουν εισαχθεί και άλλες ταξινομήσεις της αλλεργικής ρινίτιδας. Ένα από αυτά σχετίζεται τόσο με την χρονική επίπτωση όσο και με την ποιότητα της ζωής. Τα συμπτώματα ταξινομούνται ως (1) διαλείποντα (< 4 ημ./ εβδ. ή <4 εβδομάδες) ή επίμονα (>4 ημ./ εβδ. ή >4 εβδομάδες) και (2) ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων, μέτρια ή σοβαρά. Σε ένα άλλο σύστημα ταξινόμησης, τα συμπτώματα βασίζονται ανάλογα με το είδος του συμπτώματος ( π.χ. ασθενείς που εμφανίζουν ρινική καταρροή και φτάρνισμα και σε εκείνους που έχουν ρινική συμφόρηση), χωρίς χρονική σχέση.

Πλιούτας Ιωάννης MD PhD FEB ORL-HNS

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

25ης Μαρτίου κ Θράκης 87.    Πετρούπολη.

Τηλέφωνο ιατρείου:   2114116011