Τι είναι η δοκιμασία κατάποσης;

Η δοκιμασία κατάποσης ή αλλιώς δοκιμασία ενδοσκοπικής αξιολόγησης της κατάποσης (FEES) είναι μια διαδικασία που χρησιμοποιείται για να εκτιμηθεί πόσο καλά καταπίνει ένας ασθενής. Στο τεστ αυτό ο ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ) περνάει ένα λεπτό, εύκαμπτο όργανο, που ονομάζεται ενδοσκόπιο, από τη μύτη. Με το τεστ αυτό μπορεί να διακρίνει μέρη του λαιμού (στοματοφάρυγγα και λάρυγγα) κατά τη διάρκεια που ο ασθενής καταπίνει. Κατά την κατάποση, η στερεά τροφή ή τα υγρά, περνούν από το στόμα προς τα κάτω μέσα από μέρη του λαιμού που ονομάζονται φάρυγγας και λάρυγγας. Ακολούθως, περνούν σε έναν μακρύ σωλήνα (οισοφάγο) πριν εισέλθουν στο στομάχι. Αυτή η μεταφορά απαιτεί μια σειρά ενεργειών από τους μύες σε αυτές τις περιοχές. Απαιτεί επίσης συντονισμό με τους μύες της αναπνοής, καθώς η αναπνοή διακόπτεται κατά τη διάρκεια της κατάποσης.

Κατά την εισπνοή, ο αέρας περνάει και από τον φάρυγγα και τον λάρυγγα. Στη συνέχεια ταξιδεύει προς τα κάτω μέσα από έναν μακρύ σωλήνα που ονομάζεται τραχεία πριν φτάσει στους πνεύμονες. Υπάρχει ένα μικρό κομμάτι ιστού που ονομάζεται επιγλωττίδα που λειτουργεί σαν ασφαλιστική δικλίδα και καλύπτει την τραχεία όταν καταπίνουμε. Αυτό συμβαίνει για να μην εισχωρούν τροφές και υγρά στην τραχεία και τους πνεύμονες. Μια δοκιμασία κατάποσης μπορεί να μας βοηθήσει στην αξιολόγηση προβλημάτων σε οποιοδήποτε επιμέρους τμήμα αυτής της διαδικασίας.

Χρησιμοποιούμε, όπως είπαμε, έναν εύκαμπτο σωλήνα που ονομάζεται ενδοσκόπιο, το οποίο έχει μια μικροσκοπική κάμερα και φως συνδεδεμένο σε αυτό. Πριν από τη δοκιμή FEES, ωεκάζουμε με τοπικό αναισθητικό τη μύτη ή το λαιμό του ασθενούς για να μουδιάσει η περιοχή, ώστε να μην προκαλέσουμεπόνο ή ενόχληση. Ο ΩΡΛ θα περάσει το λαρυγγοσκόπιο από τη μύτη και στον φάρυγγα. Θα τοποθετήσει την κάμερα αυτή πάνω από την επιγλωττίδα για το μεγαλύτερο μέρος της προβολής και, στη συνέχεια, μπορεί να μετακινηθεί προς τα κάτω μετά από κάθε κατάποση, ώστε να φαίνονται οι φωνητικές χορδές. Το λαρυγγοσκόπιο επιτρέπει στον γιατρό να δει τμήματα του λάρυγγα, του στοματοφάρυγγα και της τραχείας σε μια οθόνη βίντεο.

Η δοκιμασία κατάποσης έχει δύο βασικά μέρη. Κατά την πρώτη φάση, συνήθως παρατηρείται η δομή του στοματοφάρυγγα και του λάρυγγα. Ο γιατρός παρακολουθεί πόσο καλά καταπίνετε το σάλιο πριν από οποιοδήποτε φαγητό. Το δεύτερο μέρος της δοκιμής FEES είναι η εισαγωγή τροφής προς κατάποση. Εδώ θα αξιολογηθεί η κατάποσή σας με διαφορετικές υφές και μεγέθη τροφής και υγρού. Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει χρώμα τροφίμων για να βάψει το φαγητό και το υγρό, ώστε να είναι ευκολότερο να το δείτε στην οθόνη. Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξετε στάσεις ή να δοκιμάσετε διαφορετικούς τύπους τροφών καθώς ο γιατρός σας αξιολογεί τη λειτουργία του λαιμού και της κατάποσης.

Ποιοί ασθενείς χρειάζονται ενδοσκοπική αξιολόγηση της κατάποσης;

Η νόσος που απαιτεί το συγκεκτιμένο τεστ λέγεται δυσφαγία. Στη δυσφαγία, κάτι δεν πάει καλά με τον μυϊκό συντονισμό που απαιτείται για την κανονική κατάποση. Η δυσφαγία μπορεί να οδηγήσει σε εισρόφηση τροφής ή υγρών στους αεραγωγούς ή στους πνεύμονες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία και άλλα προβλήματα. Εξαιτίας αυτού, είναι σημαντικό να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα η δυσφαγία εάν υπάρχει. Μια δοκιμή FEES μπορεί να βοηθήσει τον ΩΡλ να αναγνωρίσει ποια μέρη του λαιμού και του στόματος μπορεί να μην λειτουργούν καλά. Η δοκιμασία κατάποσης μπορεί επίσης να δείξει εάν υπάρχουν ορισμένα τρόφιμα ή υγρά που πρέπει να αποφύγετε ή εάν ορισμένες θέσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να καταπίνετε με μεγαλύτερη ασφάλεια. 

Τα συμπτώματα που πρέπει να υποπτευθούμε για να εκτελέσουμε τη δοκιμασία κατάποσης στον ασθενή είναι:
  • αίσθηση φαγητού που κολλάει στο στόμα σας
  • πόνος κατά την κατάποση
  • αδυναμία κατάποσης
  • βήχας κατά την κατάποση
  • επεισόδια πνευμονίας μετά από κατάποση.

Για παράδειγμα, εάν έχετε υποστεί εγκεφαλικό, κάποιος θα πρέπει να ελέγξει εάν έχετε δυσφαγία. Αυτό μπορεί να απαιτεί τη διενέργεια δοκιμής FEES. Άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν δυσφαγία περιλαμβάνουν:

  • Καρκίνο κεφαλής και τραχήλου
  • Τραύμα στο κεφάλι
  • Καταστάσεις που οδηγούν σε μειωμένη παραγωγή σάλιου όπως το σύνδρομο Sjögren
  • Πάρκινσον ή άλλες παθήσεις του νευρικού συστήματος
  • Μυϊκές δυστροφίες
  • Απόφραξη από καρκίνο οισοφάγου.
Τι προετοιμασία χρειάζεται;

Καλό είναι να παραμείνει ο ασθενής νηστικός για 2-3 ώρες πριν τη δοκιμασία κατάοσης. Ενημερώστε την ιατρική ομάδα για όλα τα φάρμακα που παίρνετε. Αυτό περιλαμβάνει οποιοδήποτε φάρμακο που αραιώνει το αίμα. Μπορεί να χρειαστεί να σταματήσετε να παίρνετε ορισμένα φάρμακα πριν από τη διαδικασία. Ενημερώστε επίσης την ιατρική ομάδα εάν είχατε χειρουργική επέμβαση στο λαιμό, το λαιμό ή τη μύτη σας. Τέλος, αναφέρετε εάν στο πρόσφατο παρελθόν είατε αιμορραγία από τη μύτη. 

Πως γίνεται ακριβώς η ενδοσκοπική αξιολόγηση της κατάποσης;

Εάν είστε ασθενής στο νοσοκομείο, η εξέταση FEES μπορεί να γίνει στο δωμάτιο του νοσοκομείου. Ή, μπορείτε να γίνει στο ΩΡΛ ιατρείο του νοσοκομείου εάν ο ασθενής μπορεί να μεταφερθεί. Συνήθως, αν όχι πάντα, το τεστ γίνεται από συγκεκριμένη ομάδα δυσφαγίας, που αποτελείται από έναν ΩΡΛ και μια λογοθεραπεύτρια που ασχολείται με διαταραχές φωνής και κατάποσης. Η διαδικασία διαρκεί συχνά περίπου 20 λεπτά. Η εμπειρία κάθε ατόμου μπορεί να διαφέρει. Σε γενικές γραμμές αυτό είναι αυτό που μπορείτε να περιμένετε: Κατά τη διάρκεια της δοκιμής, θα είστε καθιστοί και ξύπνιοι. Ένα αναισθητικό θα ψεκαστεί στη μύτη και το λαιμό σας. Αυτό γίνεται για να μην αισθάνεστε το ενδοσκόπιο. Ο γιατρός σας ΩΡΛ εισάγει το ενδοσκόπιο μέσω της μύτης προς τα κάτω στον λαιμό σας (φάρυγγα). Μπορεί να αισθανθείτε ήπια ενόχληση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Ο ΩΡΛ ιατρός χρησιμοποιεί την οθόνη βίντεο για να δει πόσο καλά καταπίνετε και εάν εισροφάτε εξετάζοντας μια σειρά παραγόντων.

Αυτοί περιλαμβάνουν:

  • πόσο καλά καταπίνει ο ασθενής,
  • πόσο καλά συμβαίνει η αναπνοή και η κατάποση μαζί
  • εάν καλά κλείνει ο αεραγωγός
  • αν αντιδρά σωστά ο λάρυγγας στην ελαφρα πίεση με το ενδοσκόπιο (αν έχει αντιδραστικότητα δηλαδή)
  • άν υπάρχει πρώιμη διαφυγή ή διείσδυση ή εισρόφηση.

ΩΡΛ Πλιούτας Ιωάννης MD PhD FEB ORL-HNS

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

25ης Μαρτίου κ Θράκης 87.  Πετρούπολη.

Τηλέφωνο ιατρείου:  2114116011